Giải phẫu mũi xoang: Các bộ phận cần biết

Các bệnh lý về mũi và xoang vô cùng phổ biến. Đặc biệt ở hai cơ quan này rất dễ viêm nhiễm cùng nhau. Dịch mủ ở mũi thường do xoang và dịch mủ ở xoang thường do mũi. Giải phẫu mũi xoang: Các bộ phận cần biết rất quan trọng. Thông tin giúp người đọc nắm rõ cấu tạo của xoang mũi. Từ đó có biện pháp phòng tránh bệnh tốt hơn.

THÔNG TIN GIẢI PHẪU MŨI

Theo đường hô hấp từ ngoài vào trong, mũi là cơ quan đầu tiên. Với lớp niêm mạc vô cùng nhạy, giúp dẫn khí và làm sạch khí được hít vào. Bên cạnh đó, niêm mạc với các mạch máu giúp làm ấm cả lượng khí hít vào trước khi dẫn vào hai lá phổi. Đồng thời, mũi còn là cơ quan khứu giác, giúp người cảm nhận được mùi vị.

Theo giải phẫu mũi xoang, mũi gồm 3 phần chính là: mũi ngoài, ổ mũi (hay mũi trong), và các xoang bên cạnh mũi.

Cơ quan mũi ngoài

Mũi ngoài nằm trên bề mặt khuôn mặt. Vị trí ở giữa mặt, có dạng hình tháp 3 mặt với mặt nhỏ nhất ở mặt 2 lỗ mũi trước.

+ Đi từ trên trán xuống, đầu tiên là gốc mũi. Vị trí gốc mũi nằm giữa hai mắt. Từ gốc mũi sẽ có một gờ dọc gọi là sống mũi. Sống mũi nối liền gốc và đỉnh mũi với nhau.

+ Đi từ sống mũi vào trong, sau sống mũi là vách mũi, với 2 bên là hai cánh mũi.

+ Ở giữa cánh mũi và vách mũi là lỗ mũi trước, có 2 bên tương ứng 2 lỗ mũi.

+ Ở giữa cánh mũi và má có phần chuyển tiếp, gọi là rãnh mũi má.

Mũi ngoài được cấu tạo nên bởi một khung xương sụn, có các cơ và da. Ngoài ra, bên trong mũi còn được lót bởi niêm mạc.

Ổ mũi hay cơ quan mũi trong

Gồm hai ổ mũi, nằm ngay dưới nền sọ và trên khẩu cái cứng. Hai ổ cách nhau bởi vách mũi. Mũi trong thông khí với bên ngoài qua lỗ mũi trước, và thông khí với hầu ở phía sau qua lỗ mũi sau.

Mỗi ổ mũi trong lại có 4 thành: trong, ngoài, trên và dưới. Có nhiều xoang nằm trong các xương lân cận, đổ vào ổ mũi.

Theo giải phẫu mũi xoang, mũi trong gồm các bộ phận: tiền đình mũi, lỗ mũi sau, thành mũi trong, trần ổ mũi, thành mũi ngoài, và niêm mạc mũi.

Là phần đầu tiên của ổ mũi, hơi phình ra, tương ứng với phần sụn cánh mũi lớn. Phần lớn tiền đình mũi được lót bởi da có nhiều lông và tuyến nhầy để cản bụi.

Là nơi thông thương giữa ổ mũi với tỵ hầu. Gồm 2 lỗ, cách nhau bởi vách mũi.

Phần sụn

Vị trí nằm ở trước, gồm trụ trong sụn cánh mũi lớn (tạo nên phần màng di động phía dưới của vách mũi) và sụn vách mũi, sụn lá mía mũi.

Phần xương

Vị trí nằm ở sau, do mảnh thẳng đứng của xương sàng và xương lá mía tạo nên.

Trần của ổ mũi do một phần của các xương: mũi, trán, sàng và thân xương bướm tạo nên.

Nền ổ mũi là khẩu cái cứng, ngăn cách giữa ổ mũi và ổ miệng.

Tạo nên bởi xương hàm trên, xương mũi, xương lệ, mảnh thẳng xương khẩu cái, mê đạo sàng và mỏm chân bướm.

Có khoảng 3 đến 4 mảnh xương cuốn cong, nhô vào ổ mũi gọi là các xoăn mũi: xoăn mũi dưới, xoăn mũi giữa, xoăn mũi trên và đôi khi có thêm xoăn mũi trên cùng.

Các xương xoăn mũi tạo với thành ngoài ổ mũi các ngách mũi tương ứng.

Lót mặt trong ổ mũi, liên tục với niêm mạc các xoang, niêm mạc hầu...

Niêm mạc mũi được chia thành 2 vùng:

Vùng khứu giác

Vị trí ở gần trần ổ mũi, niêm mạc có nhiều đầu mút thần kinh khứu giác.

Vùng hô hấp

Phân bổ phần lớn phía dưới ổ mũi.

Niêm mạc có nhiều mạch máu, tuyến niêm mạc và tổ chức bạch huyết có chức năng sưởi ấm, làm ẩm không khí, lọc bớt bụi và sát trùng không khí trước khi vào phổi.

THÔNG TIN GIẢI PHẪU XOANG

Xoang là những hốc xương tự nhiên, nằm trong xương sọ và được mang tên cùng với tên của xương đó.Ví dụ như: xoang trán nằm trong xương trán, xoang hàm nằm trong xương hàm trên. Các xoang đều có lỗ thông nối với nhau nên khi bị viêm 1 xoang kéo dài dễ đưa đến các xoang khác gọi là viêm đa xoang.

Khi tiến hành giải phẫu xoang mũi, bắt gặp có 2 nhóm xoang chính là trước và sau. Đồng thời, sự liên kết 2 nhóm xoang này vô cùng chặt chẽ nhờ vào hệ thống mạch máu và các hệ thần kinh liên quan.

Nhóm xoang trước

Bao gồm: xoang hàm, xoang sàng trước, xoang trán vây quanh hốc mắt. Khi mới sinh ra, cơ thể đứa trẻ có xoang sàng đã thông bào, xoang hàm còn nhỏ. Bộ phận xoang trán sẽ phát triển khi trẻ độ khoảng 4 đến 7 tuổi.

Nhóm xoang này đều đổ ra ngách mũi giữa, sau đó niêm dịch vượt qua mặt trong cuốn mũi giữa ở phần sau để đổ vào họng mũi.

Qua nội soi mũi đã chứng minh được rằng các dịch tiết từ xoang trán, xoang hàm, xoang sàng trước đều được vận chuyển về phía sau để được đổ vào vùng họng mũi. Vùng này mở thông ra ngoài, dễ bị nhiễm khuẩn và dễ gây ra biến chứng mắt. Xoang trước có lỗ thông với hốc mũi rộng, lại liên quan nhiều đến các răng hàm trên nên các xoang trước thường bị viêm cấp tính thể nhiễm khuẩn, mủ và các triệu chứng biểu hiện ở phía trước (như đau ở mặt, chảy mủ ra ở cửa mũi trước, xì mũi ra mủ...

Cụ thể mô tả của 3 xoang trong nhóm này gồm:

Xoang hàm trên

Là xoang lớn nhất, nằm trong xương hàm trên, hai bên ổ mũi. Ðổ vào ổ mũi ở ngách mũi giữa.

Xoang trán (trái và phải)

Gồm hai xoang phải và trái cách nhau bởi vách xương trán và thường không cân xứng nhau, đổ vào ngách mũi giữa qua ống mũi trán.

Xoang sàng trước

Vị trí nằm trong mê đạo sàng. Gồm 3 - 18 xoang nhỏ. Xoang sàng được chia thành 3 nhóm, trong đó: có Nhóm trước và giữa (hay nhóm xoang sàng trước) đổ vào ngách mũi giữa.

Nhóm xoang sau

Bao gồm xoang sàng sau và xoang bướm ở sâu dưới nền sọ. Nhóm xoang này liên quan phần sau ổ mắt, dây thần kinh thị giác, xoang tĩnh mạch hang, tuyến yên.

Xoang sàng sau đổ ra ngách mũi trên, xoang bướm đổ ra vùng khứu giác của hố mũi. Vùng này kín hơn, ít bị xâm nhập bởi nhưng nguyên nhân bệnh lý bên ngoài. Do xoang sau có lỗ thông với mũi ở phía sau ngách mũi trên nên dịch xuất tiết thường chảy xuống họng.

Xoang sàng sau

Nằm ở mê đạo sàng, đổ vào ngách mũi trên.

Xoang bướm

Nằm trong thân xương bướm. Ðổ vào ngách mũi trên hoặc ngách mũi trên cùng.

Hệ thống mạch máu

Xuất phát từ 2 nguồn mạch máu chính sau đây:

Động mạch cảnh ngoài

Động mạch bướm khẩu cái là nhánh của động mạch hàm trong. Động mạch khẩu cái lên là nhánh của động mạch mặt.

Động mạch cảnh trong

Động mạch sàng trước và động mạch sàng sau là nhánh của động mạch mắt.

Các nhánh của các mạch này tập trung ở vùng trước hai bên vách ngăn mũi tạo thành điểm mạch (gọi là điểm mạch Kisselbach), nơi thường xảy ra chảy máu mũi.

Các hệ thần kinh mũi xoang

Giải phấu xoang sẽ phát hiện có 3 hệ thần kinh điều phối, giúp xoang mũi hoạt động được theo thông tin ở não bộ. Cụ thể gồm:

+ Thần kinh khứu giác.

+ Thần kinh cảm giác do dây V chi phối.

+ Thần kinh thực vật do hạch bướm khẩu cái chi phối.